Η ιερή πόλη της αρχαιότητας
Η βιομηχανική πόλη του 20ου αιώνα
Η πόλη της σύγχρονης βιώσιμης ανάπτυξης
Η Ελευσίνα, μια πόλη με πληθυσμό 30.000 κατοίκων και σε απόσταση 20 χλμ από την Αθήνα, είναι γνωστή για την αρχαία αλλά και τη σύγχρονη βιομηχανική της ιστο¬ρία.
Στην αρχαιότητα υπήρξε για 2000 χρόνια (1600 πχ-400 μχ) μια από τις πέντε ιερές πόλεις με τα Ελευσίνια Μυστήρια να προσελκύουν προσκυνητές από όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
Το όνομα της πόλης γίνεται τρανότερο χάρη στον μεγάλο τραγικό ποιητή Αισχύλο.
Ακολούθησαν 14 αιώνες στη διάρκεια των οποίων η Ελευσίνα περιέπεσε σε αφάνεια.
Το 1827 μετά την απελευθέρωση από την Τουρκική κατοχή και τη δημιουργία του πρώτου Ελληνικού κράτους, η Ελευσίνα ήταν μία μικρή πόλη των 250 κατοίκων, αρ¬βανίτικης καταγωγής.
Τη δεκαετία του 1860 η Ελευσίνα άρχισε να αλλάζει όψη με την ανέγερση νέων κα¬τοικιών και με την εγκατάσταση σ' αυτή περιστασιακών εμπόρων.
Την αργόσυρτη πορεία της επιτάχυναν η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής (1884) και η τομή του Ισθμού της Κορίνθου.
Καθοριστική είναι η δεκαετία του 1880, όπου αρχίζει η βιομηχανική ανάπτυξη.
Ιδρύεται το Σαπωνοποιείο ΧΑΡΙΛΑΟΥ(1875), η βιομηχανία τσιμέντου ΤΙΤΑΝ (1902), τα οινοπνευματοποιεία ΒΟΤΡΥΣ (1906) και ΚΡΟΝΟΣ (1922).
1877 Η πρώτη έγκριση "διαγράμματος ρυμοτομίας της κωμοπόλεως Ελευσίνας".
1914 Ιδρύεται το Λιμενικό Ταμείο.
Τον 11ο αιώνα π.Χ. κάτοικοι από την Ελευσίνα είχαν μεταφέρει στη γη της Ιωνίας τη λατρεία της θεάς Δήμητρας. Το 1922, 2000 πρόσφυγες από την Μικρά Ασία φθάνουν καταδιωγμένοι στην Ελευσίνα, διπλασιάζοντας τον πληθυσμό της.
1923 η πρώτη συζήτηση στο Κοινοτικό Συμβούλιο για την εγκατάσταση ηλεκτρικών λαμπτήρων φωτισμού σε δρόμους και πλατείες
1924 τοποθετείται το ρολόι στο λόφο των Αρχαιοτήτων 1936 Δημιουργία στρατιωτικού αεροδρομίου.
1943 Η Κοινότητα Ελευσίνας γίνεται Δήμος.
Τον Απρίλιο του 1941 αρχίζει η Γερμανική κατοχή. Το αεροδρόμιο καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς. Στην πόλη περιπολούν Ιταλοί στρατιώτες. Από τον Οκτώβριο του 1941 αρχίζουν οι θάνατοι από την "νόσο της πείνης".
Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής (1941-1945) αναπτύχθηκε ισχυρή αντίσταση μέσα στην πόλη, στα εργοστάσια και το στρατιωτικό αεροδρόμιο. Η οργάνωση του Ε. Α. Μ. με προμήθεια ιματισμού, υπόδησης, τροφίμων αλλά και με πληροφορίες για τις κινήσεις του εχθρού, προσέφερε πολύτιμη βοήθεια στο λαό αλλά και στα ένοπλα αντάρτικα τμήματα. Τον Αύγουστο του 1942 στα Δερβενοχώρια οργανώθηκε η πρώτη αντάρτικη ομάδα, που η δράση της απλώθηκε σε όλη την Αττική και τη Βοιωτία.
Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ήρθαν στην πόλη μας εργαζόμενοι από όλα τα μέρη της Ελλάδας για να εργαστούν στις βιομηχανίες της περιοχής.
Η βιομηχανική δραστηριότητα όμως αναπτύχθηκε άναρχα πάνω στις αρχαιότητες και δίπλα στην περιοχή κατοικίας. Η ρύπανση του περιβάλλοντος πήρε μεγάλες διαστά¬σεις.
Στον 21ο αιώνα, την εποχή της βιώσιμης ανάπτυξης, η αρχαιολογική ιστορία και η πρόσφατη βιομηχανική διαμορφώνουν την εικόνα της σύγχρονης Ελευσίνας. Η ρύ¬πανση χάρη και στους αγώνες των πολιτών έχει μειωθεί. Ο Δήμος αγωνίζεται να ανα¬κτήσει τις ανενεργά εργοστάσια, όπου θα στεγαστεί η σύγχρονη βιομηχανική και τεχνολογική ιστορία.
Η Ελευσίνα πλέον έχει βραβευθεί για τις πολεοδομικές αναπλάσεις και τις επιδόσεις της στην οικολογία και την ανακύκλωση.
Τα ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ, προς τιμή του Αισχύλου, από το 1975 είναι η κορυφαία πολιτιστική εκδήλωση της Ελευσίνας και πραγματοποιείται τον Σεπτέμβριο, την ίδια περίοδο που κατά την Αρχαιότητα πραγματοποιούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Ο λόφος των αρχαιοτήτων και το Μουσείο ευρίσκονται στο κέντρο της πόλης, ενώ η Ιερά Οδός που συνέδεε την Ελευσίνα με την Αθήνα διασχίζει την πόλη και τα ίχνη της διατηρούνται και σήμερα. Ζώζονται οι μεταβυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Ζαχαρία ( στην πλατεία Ηρώων ) και της Παναγίτσας ( στον αρχαιολογικό χώρο).
Πανηγύρια γίνονται στις 23 Απριλίου, για τον πολιούχο της πόλης Άγιο Γεώργιο, στις 21 Μαΐου ( Αγίων Κων/νου και Ελένης ), στις 29 Ιουνίου ( 12 Αποστόλων ) και στις 16 Απριλίου της Ζωοδόχου Πηγής.
